Subliminal kelimesi, sözcük anlamı olarak bilinçaltı, bilinçdışı, bilinçaltı ile algılanan manasına gelir. Subliminal mesaj ne demek diye baktığımızda ise yine bilinçaltı ile ilişkilendirilen bir kavram olduğunu görüyoruz. Bu şu demek; subliminal mesaj, bilinçaltına iletilen mesaj olarak tanımlanır. Reklamcılık sektöründe sıkça kullanılan mesaj türlerinden biridir. Mesaj, farklı bir obje içinde gizlenen bir işarettir. İnsan beyninin algısının içinde olmamak ve aksi bir şekilde tamamen bilinçaltında depolanmak üzere tasarlanmış bir “iletim şekli”dir. Reklam sektöründe aslında oldukça sık kullanılır ancak fark edilmesi zordur. Subliminal mesaj direkt bilinçaltına oynar.
Subliminal mesajın amacı nedir?
Yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi subliminal mesaj bir bilinçaltı mesajıdır. Bilinçli bir algılamayı hedeflemez, görsel ve işitsel olarak tasarlanmış özel mesajlardır. Bilinçaltımızın en önemli özelliklerinden biri bilincimizin farkına varamadığı görselleri ve işitselleri kaydetmesidir. İşte subliminal mesajlar da tam olarak bu kayıt yerine yönelik hareket eder. Dizilerde, reklam afişlerinde, reklamlarda sıkça subliminal mesajlar kullanılır. Buradaki amaç istenilen mesajın bilinçaltında depolanması ve kişilerin davranış ve fikirlerine etki etmesidir. Özellikle satışların artması için subliminal mesajlar tercih edilir. Böylece bilinçaltında değişen bakış açısı ile kişi, ürünü almaya meyilli olur.
Subliminal mesajın tarihi
Subliminal mesajın tarihi, bundan yıllar öncesine dayanıyor. Reklam ve logoların yanında en açık örneğini 1957 yılında yayınlanan filmde görüyoruz. Subliminal mesajın bilinen ilk örneği 1957 yılında yayınlanan Picnic isimli film. Filmin özelliği şu; sahnelerin içine her 5 saniyede bir, saniyenin 1/3000’ne denk gelecek şekilde minik kareler yerleştiriliyor. Bu karelerde “Patlamış mısır ye” ve “Coca Cola iç” yazıyor. Bunlara frame adı veriliyor. Frame’ler sayesinde film aralarında patlamış mısır ve coca cola satışlarında artış oluyor. Bu olay 25.kare adıyla açıklanıyor ve şöyle izah ediliyor; televizyon ekranı 25 eşit kareye bölünmüş bir sistem içerir. Bu karelerin hepsi gözümüze yansır ancak bu eşit parçalardan 24 tanesini görür ve kolaylıkla algılarız. Oysa 25. kareyi beynimiz bilinçaltımıza iter. Yani 24 kareyi algılayan gözümüz ve beynimiz, 25. karede durumu bilinçaltımıza iter. Gözlerimiz bu 25.kareyi fark edemez. İşte bu noktada bilinçaltımıza itilen bu kareyi beynimiz algılar ve önem verir. Sonra ne mi olur? Bu bahsettiğimiz ve bilinçaltımıza itilen 25.kare ister istemez karar mekanizmamızı etkiler. Böylece satın alma yönünde harekete geçeriz. Bu yönteme 25. kare yöntemi adı verilir. Aslında gerçek şu ki satın alma kararlarımızı %100 oranında bilinçaltımıza iletilen subliminal mesajlar etkiler diyemeyiz ancak büyük oradan etki ettiğini söyleyebiliriz. Sadece reklamlar ve filmlerde değil bugün çizgi filmlerde bile karşımıza çıkar oldu subliminal mesajlar. Bu durum, işin kaygı boyutuna geçmesine de neden oldu çünkü artık bu mesajlar ticari kar gütmenin ötesinde başka dinamiklerin de varlığını işaret etti.
Subliminal mesaj nasıl verilir?
Bu konuda yapılan pek çok araştırma var. Araştırmalara göre cinsellik ve ölüm insanın doğası gereği direkt bilinçaltına etki eden konulardan birkaçı. Bu nedenle geçmişte bu tarz mesajlar özellikle verilmiş ki satışlara doğrudan etki edebilsin. Günümüzde reklam sektörü başta olmak üzere pek çok yerde karşımıza çıkan subliminal mesajlar sadece ölüm ve cinsellik değil pek çok farklı konuyu harmanlıyor.
